۱۳۹۸-۰۱-۲۱ - ۱۵:۳۰
۰
درحالی که بودجه اکثر نهادهای فرهنگی در سال 98 با کاهش روبه‌رو بوده ولی بودجه این سازمان در سال ۹۸ رشد ۴۱ درصدی داشته است. گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره دلایل این افزایش مطرح شد. از فراهم شدن مقدمات تبدیل این سازمان به وزارتخانه گرفته تا جایگزینی گردشگری به‌جای بخشی از درآمدهای نفتی.
وزارتخانه؟ مشروط
نمایندگان مجلس مردادماه سال گذشته با 138 رأی موافق، طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را تصویب کردند. نکته مهم این است که مجلس به شرط نداشتن بار مالی اضافی، وزارتخانه‌شدن را تصویب کرده است. البته اقدام برای وزارتخانه‌شدن این سازمان سابقه قبلی دارد. فعالان حوزه گردشگری در دوره اصلاحات نیز به‌دنبال تبدیل این سازمان به وزارتخانه بودند؛ مخصوصا زمانی که دولت وقت، سه حوزه صنایع‌دستی، گردشگری و میراث فرهنگی را ادغام کرد. فعالان گردشگری طرح تبدیل آن را سال 82 کلید زدند و پنج سال بعد به مجلس بردند اما هیچ‌وقت این پیشنهاد در مجلس مورد استقبال نمایندگان قرار نگرفت. بدیهی است وزارتخانه‌شدن این سازمان موافقان و مخالفانی نیز دارد. مخالفان این طرح معتقدند دولت با تبدیل این سازمان به وزارتخانه، فربه‌تر می‌شود و موافقانش می‌گویند که «عمارت آزادی» دیگر مجالی برای حضور انتخاب‌های فامیلی و سیاسی نمی‌شود و نظارت مجلس مانع از تبدیل این سازمان به حیاط خلوت دولتی‌ها می‌شود.
رویای میلیونی گردشگری
سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در بودجه سال ۹۸ برای جذب ۶ میلیون گردشگر خارجی هدف‌گذاری و ۹۰ میلیارد تومان برای مجموع برنامه‌های این بخش اعتبار پیش‌بینی کرده است. با این حال مدیران این سازمان معتقدند اگر روند و سیاست درستی اجرا شود، می‌توانیم در سال ۱۳۹۸ به ۱۰ میلیون گردشگر دست یابیم. این درحالی است که در چشم‌انداز 1404 جذب 20 میلیون گردشگر لحاظ شده است.
آن‌گونه که سایت این سازمان می‌گوید سال گذشته نزدیک به هشت میلیارد دلار از گردشگری درآمد حاصل شده است و تا مهرماه سال 97 نیز حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار گردشگر به ایران سفر کرده‌اند. انگیزه نزدیک به ۶۸۰ هزار نفر از این تعداد درمان و سلامت عنوان شده است. میانگین هزینه‌کرد این گردشگران در ایران بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار تخمین زده شده است.
آن‌طور که تیموری، معاون گردشگری سازمان پس از تعطیلات نوروزی گفت، گردشگری ورودی در طول 14 روز ابتدایی سال 98 تعداد 183هزار و 280 نفر بوده که این رقم نسبت به سال گذشته نزدیک به 72درصد افزایش داشته است. نکته قابل تامل اینجاست که معمولا بهار و به‌طور خاص، نوروز تاثیر بسزایی در بالابردن آمار گردشگری دارد و اگر بخواهیم این 14 روز را معیار قرار دهیم به عدد امیدوارکننده‌ای نمی‌رسیم. هرچند وضعیت جوی و وقوع سیل در این آمار نقش پررنگی داشته است.
حق‌الکشف و حساب اقماری؛ سخن‌های تازه گردشگری؟
یکی از بخش‌هایی که در سازمان میراث فرهنگی بودجه‌اش بیشتر شده، بخش گسترش خدمات موزه‌ای است که اعتبار آن از ۲۶ میلیارد تومان به ۳۹ میلیارد تومان رسیده است. در این بخش، فعالیت جدیدی با‌عنوان «حمایت از تشویق کاشفان آثار منقول با ارزش تاریخی» یا همان «حق‌الکشف» تعریف شده و برای نخستین‌بار اختصاص ردیف اعتباری ویژه برای آن به مجلس پیشنهاد شده است. دلیل این پیشنهاد وجود انگیزه برای جلوگیری از قاچاق آثار میراث فرهنگی گفته شده است. البته باید دید میزان این حق‌الکشف چقدر در‌نظر گرفته شده که قاچاقچی را می‌تواند مجبور به چشم‌پوشی کند. گفتنی است تمرکز این بخش از لایحه فقط روی موضوع میراث فرهنگی نیست، زیرا تمام خدماتی که مثلا در چهار موزه اصلی سعدآباد، نیاوران، گلستان و ملی ارائه می‌شود بیشتر در راستای گردشگری است و در اصل خروجی هزینه‌کرد این اعتبار، جذب و خدمت‌رسانی به گردشگران است.
در بخش مصارف پیش‌بینی‌شده، افزایش سقف بودجه سال۹۸ برای سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ۶۸میلیارد تومان و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ۱۰میلیارد و ۱۰۰میلیون تومان و برای مرکز مطالعاتی منطقه‌ای حفظ میراث فرهنگی ناملموس در آسیای میانه و غربی (کمک)۸۰۰میلیون تومان بوده است.
یکی دیگر از برنامه‌هایی که با افزایش بودجه قرار است در سال 98 عملیاتی شود، ایجاد TSA یا حساب اقماری است. طرحی که البته از سال 97 آغاز شد و در بودجه‌اش نیز اعتباری برای ایجاد حساب اقماری گردشگری پیش‌بینی شده بود، اما قرار است این پروژه سال 98 به نتیجه برسد. حساب اقماری گردشگری (Tourism Satellite Account) یک شاخص بین‌المللی برای اندازه‌گیری سهم صنعت گردشگری در اقتصاد است و به‌وسیله آن می‌توان اندازه بخش‌های اقتصادی را که به‌خودی‌خود در حساب‌های ملی لحاظ نشده‌اند اندازه‌گیری کرد. با وجود حساب‌های اقماری، میزان اثرگذاری گردشگری در گردش و چرخه اقتصاد هر کشور نسبت به حساب ملی، تفکیک و روشن شده و آمار دقیق گردشگران ورودی و خروجی با شاخص و استانداردهای جهانی مشخص می‌شود و مرجع آماری مرکز آمار با شاخص‌های علمی خواهد بود.
با توجه به اینکه ادغام میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سال‌های اخیر خروجی مناسبی نداشته، سوال اینجاست که وزارتخانه‌شدن این سازمان چه تاثیری در عملکردشان خواهد داشت؟
سیدمحمد بهشتی:
ادغام سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تجربه موفقی نبود
سیدمحمد بهشتی که از سال 76 تا 83 رئیس سازمان میراث فرهنگی بود در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره وزارتخانه‌شدن این سازمان می‌گوید: «اینکه این سازمان با مقبولیت‌هایی که دارد معاون ریاست‌جمهوری باشد یا وزارتخانه باشد، هرکدام مزایا و معایبی دارد. نکته این است که ببینیم مدیریت‌ارشد کشور اعم از مجلس و دولت و همه نهادهایی که کشور را اداره می‌کنند، چه قصدی از این اقدام دارند؟ اگر مقصود حل‌و‌فصل مشکلات این سازمان باشد وزارتخانه‌شدنش می‌تواند مفید باشد، نه اینکه اگر معاون رئیس‌جمهور باشد سازمان مضری است. می‌توان از این فرصت استفاده کرد تا اتفاق مثبتی در این دستگاه بیفتد. از جمله اتفاقاتی که می‌تواند رخ دهد این است که موضوع ادغام سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که هر سه موضوع از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار هستند، تجربه موفقی نبوده است یعنی ادغام به هر سه فعالیت صدمه زده است.»
بهشتی چرایی این تجربه ناموفق را این‌گونه تشریح می‌کند: «شاهد آن رونقی که در فعالیت‌های حوزه میراث فرهنگی قبل از ادغام بودیم، امروز نیستیم. در حوزه گردشگری در‌عین‌حال که حرف زیادی درباره آن زده می‌شود ولی واقعیت این است که خیلی شاهد رونق گردشگری به آن شدتی که در چشم‌انداز کشور طراحی شده، نیستیم و همچنین در صنایع‌دستی هم شاهد گشایش قابل توجهی نیستیم.»
همه اینها ناشی از این است که این ادغام درست نبود و به آرزوهایی که فکر می‌کرده‌اند و براساس آن این ادغام را پیش برده‌اند، نرسیده‌اند. این وزارتخانه‌شدن در‌عین‌حال که این سه حوزه در‌کنار هم هستند باعث می‌شود بتوانند با استقلال کار خود را پیش ببرند. من در حوزه میراث فرهنگی که آشنا هستم این را عرض کنم که اگر چنین استقلالی وجود داشته باشد ما در میراث فرهنگی شاهد گشایش خیلی جدی‌تری خواهیم بود.»
وی درباره موافقان و مخالفان این طرح می‌گوید: «آن چیزی که من استنباط می‌کنم این است که مقصود مجلس از این ادغام رفع مشکلات سازمان نیست، رفع مشکلات خود مجلس است. خود مجلس از این جهت که نمی‌تواند از آن سوال کند، نمی‌تواند استیضاح کند و با رای خود نمی‌تواند کسی را در اینجا قرار دهد این طرح را تصویب کرده است. اگر سازمان، وزارتخانه شود مجلس می‌تواند سوال و استیضاح کند، می‌تواند رای بدهد یا ندهد و همچنین اعمال قدرت و مدیریت نمایندگان محترم مجلس برای کسی که به‌عنوان مدیر پیشنهاد شده را بیشتر می‌کند و بیشتر پیگیر کارهای این حوزه می‌شوند. درواقع رفع مشکلات سازمان مدنظر نیست. به‌نظر من اگر قرار است این اتفاق بیفتد کسانی که دلسوز این حوزه‌ها هستند باید از این فرصت استفاده کنند به‌منظور اینکه کمک کنند تا مشکلات سازمان هم کاهش یابد.»
بهشتی درخصوص افزایش 41درصدی بودجه این سازمان و هدف‌گذاری جذب 6 میلیون گردشگر توسط این سازمان در سال 98 گفت: «کشور به‌لحاظ بالقوه بودن چنین ظرفیتی دارد ولی از بالقوه درآوردنش مربوط به اقداماتی است که بخش کوچکی از آن دست سازمان است و بخشی به اوضاع سیاسی بازمی‌گردد و همچنین بخشی به همکاری و همراهی‌ای که ما با کشورهای مختلف می‌توانیم داشته باشیم. اینها در رونق گردشگری تاثیر زیادی دارد و البته از عهده سازمان برای اینکه این نقش را در این حوزه‌ها ایفا کند، خارج است. به‌نظر من به شکل بالقوه می‌توانیم و به شکل بالفعل باید ببینیم در چه وضعیتی قرار می‌گیریم. اگر وضعیت مشابه سال 97 باشد مسلما ما به چنین اعدادی نمی‌توانیم برسیم. نکته دیگر این است که عمده بودجه‌ای که دراختیار سازمان قرار می‌دهند در حوزه گردشگری نیست. در حوزه گردشگری عمدتا یک سری تسهیلاتی است که به بخش خصوصی داده می‌شود و نمی‌توان گفت بودجه سازمان است که افزایش یافته است. این بودجه احتمال زیاد بودجه عمرانی است که دراختیار حوزه میراث فرهنگی گذاشته می‌شود.»
وی ادامه داد: «سوال این است که چقدر از این بودجه مصوب، تخصیص داده می‌شود. باید دید در سال 97 بودجه چقدر بوده و چقدر تخصیص داده شد. با توجه به سختی‌هایی که دولت با آن دست به گریبان است به هر حال اولویت‌بندی در تخصیص بودجه دارد، اولین تخصیص‌هایی که می‌دهد حقوق و دستمزد است و تقریبا آخرین تخصیص مربوط به حوزه فعالیت‌های عمرانی است. این بودجه‌هایی که افزایش یافته عمدتا در حوزه فعالیت‌های عمرانی است که باید ببینیم چقدر امکان تحقق دارد.»
بهشتی در پایان درباره بودجه سال‌جاری این سازمان گفت: «هر چقدر که باشد هم فکر نکنید زیاد است. میراث فرهنگی در حوزه مرمت و بازسازی آثار تاریخی نیازمندی‌هایی که دارد بسیار زیاد است. تاکنون دچار سوءتغذیه بودیم و الان با این شرایط به ما رژیم لاغری هم دادند. فکر نکنید این ارقام قابل توجهی است برای کسی که سالیان طولانی دچار سوءتغذیه بوده و الان به آن رژیم لاغری دادند. با توجه به اینکه این بودجه در حوزه‌هایی است که بسیار تحدید می‌شود و با توجه به درآمدهای نفتی و درآمدهای دولت و از سوی دیگر با توجه به هزینه‌هایی که دارد در اولویت‌بندی‌ها جزء اولویت‌های آخر محسوب می‌شود.»
* نویسنده : سیدمهدی موسوی‌تبار روزنامه‌نگار
نظرات کاربران
یادداشت
آخرین اخبار