به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دولت آمریکا دیروز از یک پیمان دیگر خارج شد. مایک پمپئو روز جمعه اعلام کرد که کشورش شنبه 2 فوریه به مدت ۱۸۰ روز از پیمان منع موشک‌های میان‌برد هسته‌ای با روسیه (INF) خارج می‌شود. به دنبال این اقدام آمریکا، روسیه هم عضویت در این پیمان را به حالت تعلیق درآورد. پیمان منع تولید و آزمایش موشک‌های هسته‌ای کوتاه‌برد و میان‌برد، در سال ۱۹۸۷، توسط رونالد ریگان رئیس‌جمهوری وقت آمریکا و میخائیل گورباچف دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی امضا شد. طبق مفاد این پیمان هر دو قدرت هسته‌ای از تولید یا آزمایش موشک‌های زمینی با برد بین ۳۰۰ تا ۳۴۰۰ مایل (500 تا 5500 کیلومتر) منع شده‌اند. دولت آمریکا که در دو سال گذشته بسیاری از پیمان‌ها و قراردادهای بین‌المللی را متزلزل کرده، دیروز به‌طور رسمی از پیمان منع تولید و آزمایش موشک‌های هسته‌ای کوتاه‌برد و میان‌برد خارج شد.
دونالد ترامپ در بیانیه‌ای اعلام کرد که تعهداتش را به حال تعلیق درآورده مگر اینکه روسیه با نابود کردن همه موشک‌ها، پرتابگرها و تجهیزاتی که ناقض متن پیمان هستند، به تعهداتش عمل کند. به دنبال این اقدام و در واکنش به آن، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بلافاصله عضویت روسیه در این پیمان را به حالت تعلیق درآورد. کاخ کرملین به نقل از پوتین گفته است: «آمریکا پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد را نقض کرده و روسیه به تصمیم این کشور در این خصوص پاسخ خواهد داد.» رئیس‌جمهور روسیه همچنین با اعلام اینکه مسکو تسلیحات میان‌برد جدید طراحی خواهد کرد، در واکنش به خروج آمریکا از پیمان INF، با طرح پیشنهادی وزارت دفاع روسیه برای آغاز ساخت موشک‌های میان‌برد با سرعت مافوق صوت موافقت کرد. در همین راستا با رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم. او می‌گوید اگر این پیمان منتفی شود، تهدید تاریخی که اروپا از جانب تزارها داشته است، به صورت جدی‌تری در دستور کار اروپا قرار خواهد گرفت. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه اعلام کرد که کشورش از معاهده منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد و کوتاه‌برد (INF) خارج شده است. آمریکا با چه هدفی از این معاهده خارج شده است؟ آیا ترامپ قصد دارد در آمریکا از خودش یک وجه ضد روسی بسازد؟
آمریکا در دوران جورج بوش پسر هم از پیمان موشک‌های ضدبالستیک خارج شد. در دسامبر ۲۰۰۱ جورج دبلیو بوش به روسیه اعلام کرد که آمریکا ظرف 6 ماه از این پیمان خارج می‌شود. بنابراین خروج از این‌گونه پیمان‌ها مسبوق به سابقه است. بعد از 11 سپتامبر نومحافظه‌کاران آمریکایی به این جمع‌بندی رسیدند که پیمان‌های دوجانبه کنترل تسلیحاتی بین آمریکا و شوروی سابق، بیشتر از اینکه روسیه را محدود کند، آمریکا را محدود می‌کند و مانع از افزایش قدرت موشکی و نظامی آمریکا می‌شود. این تفکر که از دوران جورج بوش پسر وجود دارد، منجر به خروج آمریکا از پیمان موشک‌های ضدبالستیک و استقرار سپر موشکی در لهستان شد. این بار اقدام ترامپ برای خروج از موشک‌های میان‌برد (INF) امتداد همان خط سیر فکری و سیاستی است. این کشور به دنبال این است که محدودیت‌های موجود بر افزایش قدرت نظامی آمریکا برداشته شود. یکی از این محدودیت‌ها، پیمان‌های کنترل تسلیحاتی هستند که بین آمریکا و روسیه منعقد شده است. ترامپ اعلام کرد که خواهان یک توافق تسلیحاتی بهتری است. او در توافق هسته‌ای با ایران هم این حرف را زد. او مدعی است که معاهدات موجود کافی نیستند و باید معاهدات جامع‌تری منعقد شوند. این حرف دو معنا دارد؛ معنای اول این است که ترامپ خواهان ایجاد پیمان‌های جدید است.
به نظر می‌رسد چنین نیست و ترامپ این پیمان‌ها را محدودکننده می‌داند. درست است که ترامپ ادعا می‌کند پیمان‌های جایگزینی می‌خواهیم ولی تا الان موفق به این کار نشده است. کسانی که با حقوق بین‌الملل آشنا هستند، می‌دانند که طراحی و تصویب یک پیمان بین‌المللی کار دشوار و زمان‌گیری است و به همین راحتی نمی‌شود آن را فسخ و برایش جایگزین پیدا کرد. من حرفم این است که خروج از این پیمان در امتداد تفکر نومحافظه‌کاران برای افزایش قدرت نظامی آمریکا است. تحلیل دیگری هم در این زمینه مطرح است که قابل توجه است. این تحلیل می‌گوید ترامپ در راستای اعمال فشار بر اروپا از این پیمان خارج شده است. بر اساس ادبیات خلع سلاحی ما می‌گوییم پیمان (INF) مشخصا برای حفظ امنیت اروپا منعقدشده چون اروپاست که در معرض این موشک‌ها قرار دارد. دلیل کمرنگ‌تر برای خروج از این پیمان این است که ممکن است ترامپ بخواهد از این طریق فشارش را بر اروپا برای همراهی بیشتر با آمریکا افزایش دهد. باید منتظر باشیم و ببینیم اروپا چه واکنشی نشان می‌دهد.
ترامپ به همه‌چیز با عینک اقتصادی نگاه می‌کند. آیا خروج از این پیمان هم فواید اقتصادی دارد یا درنهایت موجب رقابت تسلیحاتی و ضرر آمریکا می‌شود؟
این همان تحلیل است که گفتم کمرنگ‌تر است. ترامپ می‌خواهد به اروپا فشار بیاورد که اروپا هزینه بیشتری برای تامین امنیت خودش بدهد. این ادامه همان داستان ناتو است که ترامپ گفت دیگر ما نمی‌توانیم بیشتر از این هزینه تامین امنیت این کشورها را بدهیم. بعضی تحلیلگران معتقدند آقای ترامپ با این کار می‌خواهد به اروپا بگوید پول بیشتری در راه امنیت خودش خرج کند و به آمریکا برای تامین امنیت خودش بدهد. از این نظر این تحلیل اقتصادی وجود دارد.
آمریکا اعلام کرد ۱۸۰ روز دیگر از پیمان منع موشک‌های میان‌برد هسته‌ای با روسیه خارج می‌شود. دلیل این فرصت چیست؟
بر اساس ماده خروج از پیمان‌ها ما یک اعلامیه خروج و یک عملی شدن خروج داریم. این فاصله در پیمان‌های خلع سلاح 180 روز است. الان آمریکا اعلام خروج می‌کند و طی این 180 روز مبادله اطلاعات و کارهای نهایی خروج انجام می‌شود. در دو کشور سیستم‌های راستی‌آزمایی و تبادل اطلاعات دوجانبه وجود دارد و آنها دستگاه‌های ماهواره‌ای مستقر کرده‌اند که موشک‌ها را ردیابی می‌کند و اطلاعات موشکی را به مبدا می‌فرستند. وقتی یک کشور از پیمان خارج می‌شود باید این دستگاه‌ها با توافق طرفین برچیده شود و دستگاهی در کشور متقابل نمانده باشد. مثلا آمریکا دستگاهی در روسیه جا نگذارد، همچنین روسیه در آمریکا دستگاه نگذارد. بنابراین روند خروج عملی 6 ماه طول می‌کشد.
برخی دلیل خروج آمریکا از پیمان را قدرت اتمی چین می‌دانند و می‌گویند زمانی که این پیمان به امضا رسید، تنها آمریکا و روسیه توان ساخت موشک‌های میان‌برد هسته‌ای را داشتند. با اضافه شدن چین باید این پیمان به‌روز شود.
نکته‌ای که گفتید به نظر دقیق نیست. هرچند اطلاعات دقیقی ندارم ولی فکر می‌کنم انگلیس هم آن زمان موشک‌های میان‌برد داشت. پیمان INF به خاطر این بود که آمریکا و شوروی تنها دو کشوری بودند که اصطلاحا سه‌گانه هسته‌ای یعنی هم موشک هسته‌ای زمین به هوا، هم موشک‌های دریا به هوا یا دریا به زمین و هم هواپیماهای با قابلیت حمل بمب هسته‌ای آسمانی را همزمان داشتند. بعدها اطلاعاتی منتشر شد که کشوری مثل چین در حال تکمیل سه‌گانه هسته‌ای است؛ یعنی چین سومین کشوری است که ممکن است در آینده نزدیک دارای سه‌گانه هسته‌ای شود. بعضی از استراتژیست‌های هسته‌ای معتقدند که به دلیل وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر روسیه و وضعیت اقتصادی بهتر چین، در یکی دو دهه آینده این کشور در توانایی هسته‌ای خودش از روسیه هم جلوتر می‌رود، بنابراین تهدید اصلی استراتژیک برای آمریکا برخلاف پیش‌بینی‌ها چین است، نه روسیه. می‌دانید که چین موشک‌هایی دارد که می‌تواند به خارج جو پرتاب شود و زباله‌های هسته‌ای را نابود کند یا آنها را هدف قرار دهد.
برخی تحلیلگران می‌گویند این خروج آمریکا می‌تواند نشانگر یک چرخش استراتژیک در استراتژی هسته‌ای آمریکا از روسیه به سمت چین باشد ولی من شخصا چنین اعتقادی ندارم. روسیه به خاطر میراثی که از شوروی برایش مانده، قابلیت هسته‌ای و موشکی فراوانی دارد و هنوز موشک‌هایی تولید می‌کند که آمریکا می‌گوید تولید آن به معنای خروج از INF است. روسیه در زمینه موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای هسته‌ای فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. اگر چین بخواهد وارد این فضا شود، چالش‌های سیاسی شدیدی با آمریکا و جامعه بین‌الملل خواهد داشت. لذا بر این اساس احساس می‌کنم خروج آمریکا از پیمان INF حداقل در حال حاضر ارتباط مستقیمی به چین ندارد ولی ممکن است بر اساس ارزیابی‌های استراتژیست‌های هسته‌ای آمریکا این خروج به این خاطر باشد که آمریکا احساس می‌کند رقیب اصلی‌اش در آینده چین است.
موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد هسته‌ای چه مزیتی دارد؟ چون روسیه و آمریکا قابلیت حمله اتمی و نابودی اتمی کشورهای متخاصم را دارند. ویژگی این موشک‌ها چیست که الان اینقدر بر سر آن چالش شکل گرفته است؟
در استراتژی هسته‌ای اصلی است که می‌گوید سلاح هسته‌ای سلاحی برای استفاده نکردن است. در دهه 1960 و بعد که سلاح‌های هسته‌ای گسترش پیدا کرد، استراتژی خیلی از کشورها مبتنی‌بر عدم استفاده از این سلاح‌ها بود. از 1990 و بعد از ظهور نومحافظه‌کاران در آمریکا، یک بحث جدی شد به این معنا که اگر این سلاح برای استفاده کردن نیست به چه درد ما می‌خورد؟ بنابراین از 2001 به این سمت و در دوران بوش پسر، برنامه‌های موازی برای قابل استفاده کردن این نوع سلاح‌های هسته‌ای آغاز شد. نمونه کاربرد آن در عراق با استفاده از اورانیوم ضعیف شده مشاهده شد. در سنگرشکن‌های هسته‌ای فرورونده در زمین که 30 یا 40 متر در دل زمین می‌روند و منفجر میشوند و همچنین تغییر کاربری موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای از هسته‌ای یا از استراتژیک به تاکتیکی این تسلیحات استفاده شدند.
فایده موشک‌های میان‌برد در قابلیت آسان به کارگیری است، یعنی در مقایسه با سلاح هسته‌ای که هزینه‌های بسیار زیادی دارد و استفاده از آن به نوعی تابو محسوب می‌شود و تبعات زیست‌محیطی زیادی دارد، موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد، قابلیت استفاده بیشتری دارند. ضمن اینکه مهم‌ترین مساله اروپا است. در دوران جنگ سرد شوروی می‌توانست با این موشک‌ها خیلی سریع اروپا را هدف قرار دهد، یعنی رهگیری موشک‌ها از طرف اروپا سخت و دشوار بود. در حالی که اگر روسیه می‌خواست موشک بالستیک بین قاره‌ای پرتاب کند، امکان رهگیری وجود داشت. اگر بخواهم صحبت‌هایم را جمع‌بندی کنم باید بگویم این پیمان معطوف به جلوگیری از تهدیدات شوروی بر اروپا بود و مزیت آن در کوتاه‌برد بودن و امکان زدن ضربه سریع در کوتاه‌ترین زمان ممکن از شوروی به سمت اروپا و نیروهای آمریکایی مستقر در اروپاست. به همین دلیل این پیمان بیشتر از آمریکا، برای اروپا اهمیت دارد. اگر این پیمان منتفی شود، تهدید تاریخی که اروپا از جانب تزارها داشته است، به صورت جدی‌تری در دستور کار اروپا قرار خواهد گرفت.
