3 دوره تغییرات و بی‌ثباتی 6 ماهه
1- محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران روز گذشته در جلسه هم‌اندیشی اعضای شورای شهر تهران با پیروز حناچی شهردار و معاونان شهردار تهران به بی‌ثباتی مدیریتی شهر تهران اشاره کرد و گفت: «در 18ماه سپری‌شده، سه دوره تغییرات و بی‌ثباتی 6ماهه را شاهد بودیم که کوتاه شدن زمان مدیریت‌ها اجازه شناخت عمیق، برنامه‌ریزی و اجرا به مدیران نمی‌دهد.»
انتخاب محمدعلی نجفی به‌عنوان شهردار تهران با برنامه‌ها و شعارهای گوناگونی که در حوزه‌های مختلف داد، دوبار استعفا و کناره‌گیری از مسئولیت شهرداری تهران به بهانه بیماری، انتخاب محمدعلی افشانی به‌عنوان دومین شهردار تهران و جایگزین محمدعلی نجفی آن هم با وعده‌های بسیار در حوزه حمل‌ونقل عمومی و آسیب‌های اجتماعی و سپس برکناری این مدیر بازنشسته و درنهایت انتخاب پیروز حناچی با حواشی بسیار به‌عنوان شهردار پایتخت، مصادیق همین دوره‌های 6ماهه بی‌ثباتی و تغییر مدیریتی در شهر هستند که اثرات آن را در کوچک‌ترین کنش‌های مجموعه مدیریت شهری مشاهده می‌کنیم.
کسب درآمد پایدار اما از جیب شهروندان
2- محسن هاشمی در جلسه هم‌اندیشی روز گذشته به کمیسیون برنامه و بودجه پیشنهاد ایجاد بستری جهت کسب درآمد پایدار را داد و گفت: «کمیسیون برنامه و بودجه می‌تواند هوشمندسازی سیستم منابع انسانی و پیمانکاری شهرداری و تامین درآمد پایدار شهر را محور اصلی فعالیت قرار دهد.»
این موضوع یعنی کسب درآمد پایدار هم بارها در جلسات مختلف شورا مورد بحث و بررسی قرار گرفت و تنها عایدی و خروجی آن هم پولی شدن شهر بود. افزایش قیمت بلیت مترو و اتوبوس، پولی کردن محدوده زوج و فرد، گران کردن طرح ترافیک، افزایش قیمت بلیت باغ پرندگان، پولی کردن تونل‌ها و بزرگراه‌های شهری و... که اگر نیک بنگریم، مقصود و مقصد همه اینها جیب شهروندان است و مدیریت شهری برای کسب درآمد بیشتر از آنکه به دنبال وصول مطالبات خود از دولت و مجموعه‌های دیگری که از آنها طلب دارد، باشد، چشم به سرمایه‌های مردمی و پولی که از مردم برای ارائه خدمات می‌گیرد، دوخته است.
درآمدزایی از تخلفات شهرسازی
3- هاشمی در بخشی دیگر از سخنانش که بعد از ایجاد درآمدزایی پایدار بود، خطاب به کمیسیون شهرسازی گفت: «در همین زمینه کمیسیون شهرسازی، پیگیر حقوق از دست‌رفته شهرداری در تخلفات شود و با تمرکز بر پرونده‌های بزرگ، منابع مالی قابل‌توجهی برای شهر ایجاد کند. براساس مدل پارتو، در 20درصد پرونده‌های تخلف می‌توان درآمدی چندهزار میلیارد تومانی را براساس کمیسیون ماده صد ایجاد کرد که بحران نقدینگی شهر را نیز حل کند، کمیسیون معماری و شهرسازی می‌تواند در نوسازی بافت‌های فرسوده تحول محسوسی ایجاد کند.»
وجود تخلفات سنگین ساخت‌وساز نشان از کوتاهی و قصور مدیریت شهری چه در دوره سابق و چه در دوره فعلی دارد. کسب درآمد هنگفت از طریق ماده صد به خاطر این تخلفات و نگاه درآمدزا به این موضوع، خلاف شعارهای مدیریت شهری جدید مبنی‌بر عدم کسب درآمد از ساخت‌وسازها و تراکم‌فروشی و تخلفات است. کمااینکه این موضوع نمی‌تواند منبع درآمد پایداری باشد و بالاخره جایی باید جلوی تخلفات گرفته شود نه اینکه به چشم منبع درآمد هنگفت به آنها نگاه شود.
10هزار میلیارد تومان بدهی دولت به شهرداری
4- رئیس شورای شهر تهران در ادامه انتقاداتش از وضعیت مدیریت شهری در 18 ماه گذشته افزود: «کمیسیون حقوقی و نظارت شورا نیز می‌تواند سیستم مبارزه با رانت و تخلفات را فعال کرده و به‌دور از فضای مچ‌گیری و هیاهو، نظم و قانون را در مجموعه شهرداری تقویت کند و حقوق بیت‌المال را بازپس بگیرد؛ کمیسیون عمران و حمل‌ونقل نیز می‌تواند سامانه کنترل پروژه‌های عمرانی را جهت شفافسازی اجرا کند، نقد کردن [اجرایی کردن] ظرفیت هفت‌میلیون نفری مترو و برقی‌کردن 176 کیلومتر بی‌آرتی از دیگر موضوعاتی است که باید پیگیری شود.»
در این‌باره و در ارتباط با بخش مربوط به باز‌پس‌گیری حق بیت‌المال و البته سوای برخورد با تخلفات، احقاق‌حقوق مردم از دولت و دریافت مطالبات شهرداری از دولت می‌تواند مصداق این درخواست باشد. به هرحال سال‌هاست دولت‌های مختلف از پرداخت حق خود به شهرداری‌ها سر باز می‌زنند و این موضوع فشار را بر مدیریت شهری و شهروندان بیش از پیش کرده است. میزان دقیق بدهی‌های دولتی به شهرداری مشخص نیست، به همین خاطر روز گذشته محمد علیخانی رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل در این باره گفت:
«براین اساس مقرر شده کارگروهی با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تشکیل شود تا رقم دقیق بدهی مشخص شود. البته به دلیل اینکه بعضی از ارقام مورد ادعای شهرداری در بودجه سالانه سال‌های قبل دولت بوده، دولت معتقد است آن رقم‌ها سوخت شده و نباید آنها را بپردازد. حتی اگر این رقم‌ها نادیده گرفته شود، بازهم میزان کل بدهی دولت به شهرداری در همه بخش‌ها حداقل 10هزار میلیارد تومان است.»
در ارتباط با بخش دوم سخنان هاشمی که خطاب به کمیسیون عمران و حمل‌ونقل است هم باید گفت تنها عایدی این کمیسیون و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران افزایش قیمت بلیت مترو و تعطیلی دوخط 6 و 7 متروی تهران بوده است، اگر نه بارها مسئولان شهری خبر از ماندن واگن‌های مترو در گمرک و فرسوده شدن ناوگان اتوبوس شهری داده‌اند و هیچ گشایشی هم ایجاد نشده است.
رسیدگی به کارتن‌خواب‌ها وظیفه شهرداری نیست
5- «تمرکز بر آسیب‌های اجتماعی و ساماندهی وضعیت زننده معتادان متجاهر، کودکان کار، متکدیان و زنان بی‌سرپرست کنار صیانت از فرهنگ دینی و ملی، در دوره‌های گذشته به آن توجه لازم نشده و از مواردی است که باید در این کمیسیون پیگیری شود.» اینها بخشی دیگر از سخنان هاشمی بود که خطاب به کمیسیون فرهنگی و اجتماعی گفته شد.
حسن خلیل‌آبادی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی چندی پیش و بعد از فوت دو کارتن‌خواب در نزدیکی گرمخانه تهرانسر (گرمخانه‌ای که تعطیل بود)، در واکنش به این موضوع و کوتاهی شهرداری در این مورد به «فرهیختگان» گفت: «مددسراها و سامانسراها و رسیدگی به آنها و همچنین رسیدگی به وضعیت این افراد در حوزه وظایف شهرداری نیست و وظیفه نهادهای حمایتی مثل بهزیستی، کمیته امداد و... است. شهرداری از منظر مسائل انسانی خدمات ارائه می‌کند و اینها در حوزه وظایف بهزیستی است. شهرداری فقط موظف است متکدیان را با حکم قضایی جمع‌آوری کند.» سوای این دست اظهارنظرها که البته همین یکی هم نیست، قدم‌زدن در شهر و چند لحظه ایست پشت چراغ‌قرمز‌ها و عبور از پارک‌ها و... به خوبی نشان می‌دهد وضعیت شهر از لحاظ آسیب‌های اجتماعی و رسیدگی به آنها مطلوب نیست.
سیاست‌هایی که به سرانجام درستی نرسید
6- محسن هاشمی سپس به شعارزدگی و عدم‌کنش اجرایی مدیریت شهری اشاره کرد و گفت: «حرکت‌های نمادین، شعار و فعالیت تبلیغاتی، فقط می‌توانند در کوتاه‌مدت موثر باشند و در درازمدت اتکا به این فعالیت‌ها، تاثیر منفی در ارزیابی مردم دارد؛ در فعالیت‌های عینی ما دچار چالش جدی هستیم، اینکه وارد کردن 10 قطار مترو به کارنامه سه شهردار تبدیل شود، نشان از خالی بودن عرصه اجرا دارد، چراکه در دوره گذشته، این سطح از اقدامات، انعکاس زیادی در تبلیغات نداشت و اگر نتوانیم با راهنمایی و رانندگی تعامل درستی انجام دهیم نتیجه‌ای شبیه سرنوشت طرح جدید ترافیک ایجاد می‌شود که موجب بی‌نظمی و عدم‌وصل بخش عمده درآمدهای شهرداری تهران است.»
کاملا اظهارات درستی است. لابه‌لای سخنان نجفی شهردار اول، افشانی شهردار دوم و حناچی شهردار سوم و اصلا همه مجموعه مدیریت شهری بارها سخن از مترو و ایجاد سالی 50 کیلومتر خط مترو، خرید و فاینانس واگن و... آمده بود و درنهایت جز تعطیلی دوخط مترو 6 و 7 چیزی عاید شهروندان تهرانی نشد. مضاف بر این هاشمی در بخش دیگری از حرف‌هایش به طرح ترافیک سال 97 اشاره کرد؛ طرحی که از ابتدا انتقادات بسیاری به همراه داشت، هم از سوی پلیس و خود مجموعه مدیریت شهری و هم از سوی کارشناسان اما در انتها بی‌توجه به اینها، طرح توسط پورسیدآقایی اجرایی شد و درآمد حاصل از آن هم تا به این جای سال بیشتر از 200 میلیارد تومان نبوده است. این درحالی است که طرح سال 96 بیش از 400 میلیارد عاید شهرداری کرده بود و گمانه‌زنی هم می‌شد این دوره هم همین‌قدر بودجه روانه شهرداری شود و حتی برای آن برنامه‌ریزی کردند. پورسیدآقایی البته حالا که انتظاراتش از طرح در این وجهه مالی برآورده نشده است، این را نوعی عدالت می‌داند و می‌گوید هدف از طرح جدید درآمدزایی نبوده است، از طرف دیگر اما اعضای شورای شهر تهران معتقدند 400 میلیارد تومان از درآمد حاصل از طرح دست شهروندانی است که بدون پرداخت عوارض وارد طرح شده‌اند. اینها یعنی در این دوسیاست توسعه مترو و ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اجرای طرح ترافیک که مانورهای تبلیغاتی بسیاری هم روی آن انجام شد، مدیریت شهری پنجم شکست‌خورده است.
سیدحسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورا چند روز پیش گفت: «نزدیک به 400میلیارد تومان استفاده‌کنندگان از طرح ترافیک تا الان بدهکار هستند.»
اصلاح‌طلبان ناراضی از وضعیت گذشته و حال
7- هاشمی ادامه داد: «بخش شهرسازی نیز دچار سردرگمی است، موضوع باغ‌ها، شورای معماری، تخفیف نقدی، تسهیلات بافت فرسوده در هاله ابهام و تایید و تکذیب قرار دارد و بخشی از شهروندان در ساخت‌وساز و پرداخت عوارض دچار تردید شده‌اند که اثر خود را در کمبود درآمدها داشته است؛ همچنین در بخش نظارت و حقوقی، هنوز تکلیف پرونده‌های جنجالی مانند املاک نجومی و هلدینگ یاس مشخص نشده و اقدام محسوسی در موضوع شایسته‌سالاری و فراخوان انتصابات صورت نگرفته، بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان از عملکرد گذشته ناراضی هستند و به دلیل نبود معیار مشخص، انتصاب یک فعال اصلاح‌طلب به ناراضی‌تر شدن سایرین می‌انجامد.»
وقتی نگاهی به میزان مصوبات و تذکرات و به صورت کلی افعال شورای پنجم در سامانه جامع مصوبات شورای شهر می‌اندازیم، بخش زیادی از مصوبات در حوزه تعیین و تکلیف باغ‌ها و نامگذاری خیابان‌ها و انتصابات و معرفی افراد است، با این همه رئیس شورای شهر از وضعیت شورا در این حوزه هم رضایت ندارد. پروژه املاک نجومی و مسائلی از این دست هم که به نوعی از نان‌شب جریان اصلاح‌طلب در ایام نزدیک به انتخابات هم واجب‌تر بود و روی آن مانورهای بسیاری می‌دادند، انگار تاریخ‌مصرفش گذشته است و دیگر عزمی برای رسیدگی به صحت و سقم آن و پرونده‌های آن وجود ندارند.
احتمالا در آینده هم اتفاق خاصی نمی‌افتد
8 رئیس شورای شهر تهران در انتها وقت را تنگ دانست و خواستار نگاه استراتژیک و حل مسائل شد و در این‌باره هم گفت: «در دو سال پیش‌رو با پدیده چالش‌های همزاد مواجهیم، بحران‌هایی که همزمان یکدیگر را تشدید می‌کنند، از بحران رکود اقتصادی کشور تا رکود در صنعت ساختمان، کاهش ارزش پول ملی، نارضایتی‌های صنفی، اجتماعی و معیشتی مسائل فراوانی برای مدیریت شهری ایجاد خواهند کرد که اگر برای کنترل و پروسه حل آن، برنامه نداشته باشیم، آسیب خواهیم دید، درنتیجه نیازمند جهش نگاه مدیریت شهری و نگاه استراتژیک به‌جای مواضع تاکتیکی هستیم، در راهبرد ما باید مسائل حل شوند نه آنکه با مسکن، تنها زمان سپری شده یا با فرافکنی مسئولیت آن به گذشتگان یا رقبای سیاسی یا دیگر مسئولان پاس داده شود.»
این سخنان انتهایی و انتقادی محسن هاشمی هم به نوعی آب پاکی روی دست شهروندان و اعضای مدیریت شهری بود. از طرفی آینده را مبهم و شرایط آن را سخت ارزیابی می‌کند و از طرفی هم خواستار برنامه از شورایی است که در کوچک‌ترین اقدامات شهری و مدیریتی هم دچار مشکل شده است. این شورا بیش از آنکه اقدامی را عملیاتی کند آن را رسانه‌ای کرده و بیش از آنکه خبر خوش به شهروندان تزریق کند، ناامیدی و نوید روزهای سخت را به جامعه پمپاژ کرده است. همان‌طور که محسن هاشمی می‌گوید دوران دوای مسکنی و شانه خالی کردن از تقصیرات و انداختن آنها به گردن قبلی‌ها گذشته و حالا شورای شهر با چالش‌ها و مطالبات جدی‌تر باید فکری به حال آینده پایتخت کند.
* نویسنده : ابوالقاسم رحمانی روزنامه‌نگار
