به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اندیشکده تبیین پس از تنش نظامی بیسابقه میان روسیه و رژیم صهیونیستی درخصوص سقوط هواپیمای ایلوشین روسیه، مسکو اعلام کرد طبق قرارداد سال ۲۰۱۰، سامانه دفاعی اس- ۳۰۰ را در اختیار دمشق قرار خواهد داد. این امر زمینهساز ایجاد این سوال است که چه عواملی را میتوان برای واگذاری سامانه دفاعی اس- ۳۰۰ از سوی روسیه به سوریه ذکر کرد که در پاسخ میتوان گفت عوامل مختلف بینالمللی، منطقهای و میدانی موجبشده روسیه ترغیب به واگذاری این سامانه به سوریه شود. سامانه دفاع ضدموشکی اس-۳۰۰، یک سلاح دفاعی برای حفاظت از اماکن مهم در برابر حملات هوایی همچون موشکی، هواپیمایی، پهپادی است که میتواند به کاربر آن برای ایجاد بازدارندگی کمک شایانی کند. سوریه در سال ۲۰۱۰ قبل از آغاز بحران قراردادی را با روسیه برای خرید سامانه اس-۳۰۰ به امضا رساند ولی با آغاز بحران و شرایط خاص این کشور، تحویل این سامانه به تاخیر افتاد. البته روسیه در سالهای اخیر پایگاههای خود را در سوریه یعنی سواحل شرقی مدیترانه برای جلوگیری از ماجراجوییهای غرب علیه منافع این کشور، مجهز به سامانه پیشرفتهتر اس-۴۰۰ کرده است.
تحویل اس-۳۰۰ به ارتش سوریه از این نظر یک تحول محسوب میشود که روسیه قصد دارد به ارتش سوریه این قابلیت را بدهد که به غیر از مناطق شرقی مدیترانه، در کل سوریه بتواند از مزایای بازدارندگی این سلاح استراتژیک استفاده کند و در ضمن این ارتش را در حالتی قرار میدهد که بتواند توازن نسبی نظامی را با همسایگان خود همچون رژیم صهیونیستی و ترکیه حفظ کند تا امنیت این کشور در بلندمدت حفظ شود.
در مورد چرایی تلاش سوریه برای دستیابی به سامانه اس-۳۰۰، میتوان گفت سوریها، ساختار و تسلیحات نظامی خود را بیشتر بر استفاده از تسلیحات ساخت روسیه استوار کردهاند، لذا مجهز به سامانه اس-۲۰۰ هستند و نیروهای این کشور بر اساس کار با اینگونه تسلیحات تمرین کرده و تجهیز شدهاند. لازم به ذکر است به غیر از اتحاد راهبردی سوریه با روسیه، ارتش سوریه به علت محدودیتهای ایجادشده از سوی کشورهای غربی برای ارتش این کشور به دلیل امنیت رژیم صهیونیستی به سمت سلاح روسی پیش رفته است تا امنیت خود را که از سوی رژیم صهیونیستی مورد تهدید قرار گرفته، تضمین کند و بازدارندگی را با اینگونه تسلیحات حفظ کند. به همین دلیل این کشور سالها به دنبال تجهیز ارتش به سامانه اس-۳۰۰ است که تاکنون با دیپلماسی فعال سیاسی و امنیتی رژیم صهیونیستی این امر به تاخیر افتاده بود، ولی به نظر میرسد با توجه به شرایط جدید، زمینههای دریافت این سامانه فراهم شده است.
دلایل روسیه برای اعطای اس- ۳۰۰ به سوریه
در این میان به نظر میرسد به غیر از تمایل ارتش سوریه، روسیه نیز با توجه به شرایط بینالمللی، منطقهای و میدانی سوریه تمایل زیادی به واگذاری سامانه اس- ۳۰۰ به سوریه دارد که میتوان دلایل زیر را برای این امر بیان کرد:
1. تحویل اس- ۳۰۰ به سوریه را میتوان در قالب تلاش روسیه برای نشان دادن جایگاه مسکو در مناسبات و معادلات بینالمللی بیان کرد. در حالی که آمریکاییها تلاش داشتند با مطرح کردن ضمانت خروج از سوریه و همچنین توافقاتی در زمینه بحران اوکراین، توجه جامعه بینالملل را به قدرت مداخلهگرایی یا حل مساله آمریکا نشان دهند، روسیه درصدد بیاثر کردن این تلاش آمریکاست. در این راستا، روسیه با اقدام پیشدستانه و برخلاف پیشبینیها، در پی این است که به نوعی دستورالعمل رژیم صهیونیستی و بولتن را در مورد سوریه به هم بریزد. لازم به ذکر است روسیه خود را درگیر جنگ سرد با آمریکا میداند و با تجهیز تنها پایگاه فرامنطقهای خود در سوریه به نوعی به دنبال ایجاد موازنه در این فضاست.
2. روسیه ادعا دارد که بخشی از دستورالعملها در بحران سوریه را در اختیار دارد و بهشدت مخالف مداخلههای دیگر بازیگران حتی به صورت مقطعی، محدود و کنترلشده علیه منافع سوریه است. روسیه تلاش کرده با تجهیز سوریه به اس- ۳۰۰، به نوعی جلوی این اقدامات را بگیرد، ولی با ابزار سوری. در این حالت خود را درگیر چالشها و سایشهای احتمالی از جنگ نظامی محدود تا تحریمهای جدید اقتصادی با این قدرتها نمیکند.
3. به نظر روسها، رژیم صهیونیستی با اقدامات خود در سوریه به دنبال کسب منافع ژئوپلیتیکی از فضای تثبیتنشده حاکم بر عرصه این بحران است و به نوعی به دنبال از بین بردن تنگناهای ژئوپلیتیکی به بهانه حضور ایران در این شرایط است. از نظر روسها، اگر چه صهیونیستها دارای روابطی با روسیه هستند، ولی همچنان متحد راهبردی غرب محسوب میشوند. از این نظر هر نوع دستاوردی برای این رژیم، دستاورد برای غرب و ناتو است. به نوعی روسیه با تحویل اس- ۳۰۰ به سوریه به دنبال کنترل بازی ژئوپلیتیکی رژیم صهیونیستی و درنهایت غرب در سوریه است.
4. از نظر روسها اقدامات صهیونیستها در ضربه زدن به منافع جمهوری اسلامی ایران میتواند واکنش ایران را در پی داشته باشد که این امر زمینهساز ایجاد بحران جدید در عرصه میدانی سوریه خواهد شد و حتی زمینه حضور آمریکا به بهانه دفاع از رژیم صهیونیستی در مناطق غربی سوریه را فراهم میکند. روسها با تجهیز اس- ۳۰۰ به سوریها به نوعی آزادی عمل صهیونیستها در اقدام علیه ایران و سوریه را محدود میکنند تا مانع از برخوردهای محدود یا فراگیر میان ایران و متحدانش با رژیم صهیونیستی و آمریکا در سوریه شوند.
5. یکی از اهداف اساسی روسها در سوریه تلاش در جهت حفظ حاکمیت ملی و وحدت ارضی این کشور بوده است. در این راستا در تلاشند که هر چه سریعتر نظام سوریه بر تمام اراضی خود حاکم شود و با این اقدام به نوعی تروریسم بینالمللی را نیز نابود کنند. اقدامات رژیم صهیونیستی علیه سوریه و جمهوری اسلامی ایران بهنوعی در این روند اختلال ایجاد میکند. روسیه با تجهیز سوریه به اس-۳۰۰ سعی دارد تا مانع اینگونه اختلالات در روند دستیابی به اهداف فوقالذکر شود.
6. اگرچه به دلایل سیاسی و میدانی همکاریهایی بین روسیه و ترکیه شکل گرفته است و ترکها فرصتی را برای ایجاد فضایی حیاتی برای خود در شمال سوریه پیدا کردهاند، ولی روسها بهخوبی میدانند که ترکیه عضو ناتو و متحد غرب است و هر نوع توسعه، نفوذ و حضور آن در شمال سوریه توسعه ناتو و غرب است.
در ضمن با توجه به تحرکات اخیر ترکیه این امکان وجود دارد که ترکها از روند آستانه خارج و وارد روندها و فرآیندهای غربی برای بحران سوریه شوند. با توجه به مسائل فوق، توانمندسازی دفاعی سوریه به اس-۳۰۰ به در میانمدت و بلندمدت جلوی توسعهطلبی ترکها را نیز خواهد گرفت.
7. آمریکا با ارائه طرحهای معامله قرن و ناتوی عربی (اتحاد استراتژیک خاورمیانه) به دنبال حاکم کردن دستورکارهای غربی برای منطقه غرب آسیاست که اگرچه در این طرحها سوریه در اولویت قرار ندارد، ولی با توجه به نزدیکی این کشور به جمهوری اسلامی ایران و روسیه میتواند در بلندمدت جزء اهداف و دستورکارهای غربی قرار گیرد و این امر میتواند با تجهیز سوریه به تسلیحات پیشرفته، این طرحها را با اختلال مواجه سازد.
۳ سناریو
البته درمورد تحویل اس-۳۰۰ از سوی روسها به ارتش سوریه سناریوهایی متفاوتی مطرح است که مهمترین آنها عبارتند از:
1. عدم تحویل یکی از سناریوها این است که روسیه با بحث تحویل اس-۳۰۰ به سوریه، روندهای کلان سیاسی و بینالمللی خود را پیش برده و این بار هم اگرچه بحث تحویل جدی است، ولی هر لحظه ممکن است با توافق جدیدی با آمریکا و رژیم صهیونیستی این روند متوقف یا کند شود.
2. تحویل با اختیارات محدود یکی دیگر از سناریوها، تحویل اس-۳۰۰ به ارتش سوریه با اختیارات محدود است، بهطوری که اختیار و فرمان عملیات نظامی آن همچنان با روسها باشد.
3. تحویل کامل آخرین سناریو تحویل کامل اس-۳۰۰ به ارتش سوریه است، بهگونهای که مانند هر سلاحی که در اختیار این ارتش است، تصمیمگیری در مورد کاربری آن با خود مقامات نظامی سوری باشد. با توجه به سناریوهای فوق میتوان گفت اگرچه هر سه سناریو از احتمال زیادی برخوردارند، ولی سناریوی دوم با توجه به حضور روسیه در بحران و تلاش این کشور برای در اختیار داشتن کنترل و مدیریت این بحران محتملتر است.
جمعبندی
در جمعبندی مطالب میتوان گفت تحویل اس-۳۰۰ به سوریه با مخالفت آمریکا و رژیم صهیونیستی روبهرو است، زیرا آنها بهخوبی میدانند هرگونه تجهیز سوریه به سلاح جدید، قابلیت اثرگذاری بر راهبردهای نظامی آنها را دارد و قطعا موازنه قوا را در منطقه بهضرر رژیم صهیونیستی و در عرصه بینالملل بهضرر آمریکا دچار تحول خواهد کرد.